Bám sát sự phục hồi xuất khẩu dệt may

Những tháng đầu năm, ngành dệt may Việt Nam đối diện với nhiều khó khăn khi đơn hàng sụt giảm, thiếu hụt dòng tiền,... thậm chí, không ít doanh nghiệp phải cắt giảm lao động, dừng sản xuất.

Mặc dù vậy, với sự chủ động, linh hoạt các giải pháp, nhiều đơn vị dệt may đã từng bước vượt khó, duy trì hoạt động, thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa.

Số liệu thống kê của Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) cho thấy, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam trong 5 tháng đầu năm đạt 15,1 tỷ USD, giảm 17% so cùng kỳ.

Tính riêng tháng 5, kim ngạch xuất khẩu đạt 3,5 tỷ USD, mặc dù giảm 10% so cùng kỳ, nhưng đây là tín hiệu tích cực cho thấy sự phục hồi của ngành dệt may trong thời gian tới.

Nhiều lợi thế cạnh tranh suy giảm

Tổng Giám đốc Vinatex Cao Hữu Hiếu cho biết, những tháng đầu năm ngành dệt may phải đối diện với rất nhiều khó khăn khi sức mua của các thị trường chính như Mỹ, châu Âu giảm mạnh, các yếu tố bất lợi của thị trường vẫn tiếp diễn dẫn đến hoạt động trầm lắng, kim ngạch xuất khẩu giảm. Mặc dù, Tập đoàn đã lường trước các khó khăn và đưa ra dự báo từ quý III năm 2022 về ngành sợi sau 18 tháng liên tiếp đi lên sẽ đi xuống nhưng cũng không thể ngờ khó khăn kéo dài đến tận thời điểm hiện tại, dẫn tới thua lỗ, lượng tồn kho cao. Với ngành may, tình trạng phải nhận những đơn hàng nhỏ lẻ, manh mún diễn ra phổ biến, thậm chí chưa bao giờ doanh nghiệp có quy mô vài nghìn lao động lại nhận đơn hàng từ 500 đến 1.000 sản phẩm.

"Đây là khó khăn chưa có tiền lệ, nhiều đơn hàng bị giảm hơn 50% giá gia công, làm trái sở trường,... nhưng doanh nghiệp vẫn phải chấp nhận nhằm bảo đảm công ăn việc làm cho người lao động"- ông Hiếu khẳng định.

Nhờ linh hoạt ứng phó với những bất ổn, dự báo cập nhật nhanh tình hình thị trường đã giúp tổng doanh thu của đơn vị trong sáu tháng qua đạt khoảng 8.802 tỷ đồng, bằng 50,5% kế hoạch năm; lợi nhuận đạt 176 tỷ đồng, bằng 28,5% kế hoạch năm.

Tuy mức doanh thu, lợi nhuận giảm so với các năm trước nhưng đây là mức giảm khả quan và chấp nhận được trong bối cảnh thị trường diễn biến quá nhanh và khó lường.

Các đơn vị trong hệ thống vẫn duy trì việc làm cho gần 62 nghìn lao động, bảo đảm thu nhập bình quân đạt 9,3 triệu đồng/người/tháng.

Theo Chánh Văn phòng Hội đồng quản trị Vinatex Vương Đức Anh, năng lực cạnh tranh của ngành dệt may Việt Nam bị suy giảm do các yếu tố tỷ giá, lãi suất, tiền lương và xu thế chuyển dịch đơn hàng. Trong bối cảnh kinh tế tăng trưởng chậm, các quốc gia trên thế giới đã có các chính sách hỗ trợ thị trường phục hồi như giảm giá đồng nội tệ (Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh), có chính sách hỗ trợ trực tiếp với doanh nghiệp có đơn hàng sản xuất thông qua nguồn vốn, vận tải,... Xét trên lợi thế cạnh tranh, Việt Nam đang có nhiều hạn chế so với các quốc gia xuất khẩu khác do đồng tiền Việt Nam đang mạnh lên trong quý I vừa qua, trong khi các quốc gia xuất khẩu dệt may duy trì đồng nội tệ rẻ để kích thích xuất khẩu, kể cả Trung Quốc với tỷ giá hiện tại cũng thấp hơn 10% so với giai đoạn trước dịch, hiện ở mức thấp 7,1 CNY/USD so với năm 2018 và năm 2019 ở mức 6,3-6,5 CNY/USD. Ngoài ra, lãi suất khoản vay tại Việt Nam cũng dao động cao hơn mức tại các quốc gia này từ 5-7%/năm. Bên cạnh các yếu tố nêu trên, chi phí tiền lương trung bình hằng tháng cho công nhân may mặc Việt Nam đang ở ngưỡng 300 USD/người/tháng, cao hơn mức trung bình toàn cầu ở ngưỡng 200 USD/người/tháng hay cao hơn Bangladesh ở mức 95 USD/người/tháng, Campuchia 190 USD/người/tháng, Ấn Độ 145 USD/người/tháng,...

Ông Vương Đức Anh cho biết thêm, xuất khẩu dệt may Việt Nam những tháng đầu năm giảm do các thị trường lớn như Mỹ, EU, Hàn Quốc,... gặp khó khăn, người dân thắt chặt chi tiêu khiến cầu giảm, dệt may giảm mạnh. Tuy nhiên, số liệu thống kê cho thấy, kim ngạch xuất khẩu dệt may trong tháng 5 của Việt Nam đạt 3,5 tỷ USD, giảm 10% so với cùng kỳ, nhưng đây là tín hiệu cho thấy sự phục hồi nhất định khi trung bình mỗi tháng trước chỉ đạt gần 3 tỷ USD/tháng.

"Thị trường hiện nay mang nhiều yếu tố về mặt tâm lý, bản thân các nhà mua hàng cũng phải nghe ngóng, đợi phản ứng của thị trường mới đặt hàng dẫn đến đơn hàng nhỏ lẻ, thời gian giao hàng gấp, thậm chí, đơn hàng có xu hướng chuyển về một số nhà cung cấp gần thị trường tiêu thụ. Dự báo, các thị trường lớn có khả năng dần hồi phục vào những tháng tới, là điều kiện để doanh nghiệp đẩy mạnh sản xuất hàng hóa", ông Đức Anh nhấn mạnh.

Sản xuất hàng khó, chất lượng cao

Chủ tịch Hội đồng quản trị Vinatex Lê Tiến Trường nhận định, năm 2023, GDP thế giới được dự báo tăng trưởng thấp hơn năm 2022, do chính sách thắt chặt tiền tệ và xung đột địa chính trị. Nếu các cuộc khủng hoảng trước đây có thể là khủng hoảng nợ hoặc khủng hoảng lạm phát, suy thoái, thì năm 2023 thế giới có thể đứng trước thách thức khi xảy ra cả hai cuộc khủng hoảng nêu trên diễn ra trên diện rộng. Với cuộc khủng hoảng "kép" này, có khả năng nhiều quốc gia sẽ cần tới 40 tháng để xử lý và thị trường ảm đạm có thể kéo dài tới năm 2024. Xét về góc độ ngành, sự suy giảm dệt may của Việt Nam đang ở mức cao nhất do đồng tiền Việt Nam cao hơn 20% so với các quốc gia cạnh tranh, đồng thời lãi suất ở Việt Nam neo ở mức cao, khoảng 9-11% trong bốn tháng đầu năm, trong khi các quốc gia khác duy trì ở mức 3,5-7%. Bên cạnh đó, giá điện của Việt Nam tăng 3% kể từ đầu tháng 5 vừa qua đã kéo theo nhiều "áp lực" đối với các doanh nghiệp dệt may. Với những điều kiện nêu trên nếu các doanh nghiệp duy trì đơn giá thấp để cạnh tranh với Bangladesh sẽ lỗ ít nhất 15%. Bài toán này đặt ra nhiều thách thức, bởi các doanh nghiệp dệt may trong nước đang mất đi nhiều lợi thế trước các đối thủ để có thể duy trì khách hàng, đơn hàng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Do đó, các doanh nghiệp cần bố trí sản xuất linh hoạt theo hướng đơn hàng nhỏ, khó, yêu cầu kỹ thuật và chất lượng cao. Cùng với đó, phải bảo đảm chất lượng, tăng năng suất, giảm bớt các chi phí không cần thiết, tạm dừng các chương trình mở rộng, chỉ xem xét đầu tư chiều sâu; nghiên cứu phương án tổ chức sản xuất giảm quy mô, duy trì sức mạnh cốt lõi,... nhằm bảo toàn nguồn lực, sẵn sàng đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu hàng hóa khi thị trường phục hồi.

Đánh giá về mục tiêu kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 45-47 tỷ USD trong năm nay, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) Trương Văn Cẩm cho biết, với sự nỗ lực triển khai các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu sẽ giúp ngành dệt may đạt tổng kim ngạch hơn 40 tỷ USD vào cuối năm. Tuy nhiên, đó là con số ước tính, bởi diễn biến thị trường diễn ra nhanh, không chỉ ở một tuần mà có thể chỉ trong vài ba ngày, cho nên doanh nghiệp phải chuẩn bị đầy đủ nguồn lực để sẵn sàng thúc đẩy sản xuất khi thị trường khởi sắc. Dự báo ít nhất đến cuối quý III hoặc sang quý IV năm 2023, thị trường mới phục hồi trở lại và phải đến năm 2024 mới ổn định. Vì vậy, doanh nghiệp cần có lộ trình phát triển hợp lý, đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu, mở rộng thị trường, linh hoạt cơ cấu chuyển đổi mặt hàng để bảo đảm đơn hàng đáp ứng nhu cầu thị trường cũng như đón đầu xu hướng mới.

Ông Cẩm cũng mong muốn các doanh nghiệp dệt may tiếp tục nhận được hỗ trợ từ Chính phủ, như tiếp tục được vay từ Ngân hàng Chính sách xã hội với lãi suất ưu đãi 0% để trả lương cho người lao động; khởi động lại chính sách hỗ trợ doanh nghiệp như thời điểm dịch Covid-19 bùng phát,…

Để vượt qua khó khăn, thách thức, Tổng Giám đốc Vinatex Cao Hữu Hiếu chia sẻ, thời gian tới, Vinatex sẽ tập trung đẩy mạnh công tác dự báo thị trường, hỗ trợ, đưa ra định hướng để các đơn vị có thể chủ động lên kế hoạch sản xuất. Bên cạnh đó, Tập đoàn cũng tập trung tổ chức sản xuất theo hướng linh hoạt, đáp ứng đơn hàng nhỏ lẻ, thay đổi nhanh, khó, thời gian gấp, đặc biệt, đẩy nhanh chuyển đổi sử dụng các yếu tố xanh, xơ sợi tái chế.